پانزدهمین جلسه درس " گفتار مطالعات عالی زنان "
بسمه تعالی
جلسه پانزدهم
متعه
وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا نساء/ 24
متعه نکاح محسوب نمی شود و خانواده نیست، نکاح همان ازدواج دائم است چه چند همسری باشد چه تک همسری. تلقی آیه 24 سوره نساء در مورد غریزه است. تنها جایی که دو کلمه استمتاع و اجر با هم آمده است در این آیه است. در این آیه یک نیازی از ناحیه مردان مطرح می کند که نیاز غریزه جنسی است.
سوال؛ غریزه جنسی در زن یا در مرد بیشتر است؟ در متون دینی و علوم تجربی بصورت روشن اثبات نشده است.
در روایات سه گونه آمده است:
در برخی روایات، غریزه جنسی را در مرد و در برخی روایات در زن بیشتر می داند در برخی روایات هم مساوی ذکر شده است.
در ازدواج دائم که مرد باید حضورش را در خانواده تقسیم کند در آن جا اختلاف زیاد است حق قسم آمده و به زن امر شده که به اندازه نیاز و توانایی مرد در اختیارش باشد و حق زن هم هر 4 ماه یک بار است.
در تعریف احصان (زنای محصنه و غیر محصنه) نیز آمده زن و مردی که صبح و شام دسترسی به حلال دارند. از این حکم بر می آید که غریزه جنسی در مرد و زن مساوی است.
در برخی روایات آمده که شهوت زن چند برابر مرد است اما صبرو حیای زن بیشتر است.
قضاوت در این جا خیلی دشوار است.
آیه سوره نساء خطاب به مردان و استمتاع است. واقعیت زندگی بشر این طور نشان می دهد که این امر در مورد مردان بیشتر از زنان بوده یا در زنان به خاطر حیا ظهور و بروزاش کمتر از مردان است. در تاریخ نیز آمده، استفاده کننده از خانه های فحشا مردان بودند و برای زنان به عنوان حرفه مطرح بوده است. مردان برای برآورده کردن نیاز می رفتند.
موضوع غریزه جنسی بحثی در ساختار خلقت زن و مرد است نه برای مرد مذمت و نه برای زن مزیت است.
فلسفه اصلی غریزه جنسی بقای نسل آدمی است و اگر علاقه زن به فرزند نبود هیچ مرد و زنی بعد از بارداری اول فرزند آوری دوم و ... را نمی داشتند.
لذا کارکرد دستگاه خلقت این گونه است که در ناحیه مرد غریزه، و در ناحیه زن عواطف و احساسات مادری عامل بقای نسل آدمی است.
در غریزه جنسی دو چیز بداست: (مانند هر غریزه و نیاز طبیعی دیگر مثل خوردن و خوابیدن)
1. افراط
2. موارد غیر مشروع
آیه فقط اصل تجویز و تشریع را آورده و بیان کلی است. اما چگونگی آن و در چه حدی باید باشد در روایات ذکر شده است.
در کتاب اصول کافی این طور آمده که این کار تجویز شده برای مردانی که یا همسر ندارند و یا در شرایط خاصی و دور از همسر زندگی می کنند. لذا این امر یک امر مباح مطلق نیست مقیداست. همین عناوین در کتب دیگر مانند وسائل الشیعه کاملا تغییر کرده و تبدیل به استحباب شده است.
در وسائل الشیعه واژه «استحبابها» آمده و کراهت دارد برای کسی که :
- بی نیاز است
- یا این کار موجب ننگ و عارش می شود.
این تغییر یافتن تیترها از اصول کافی به وسائل الشیعه نیاز به تحلیل فضای زندگی نویسندگان، امور فرهنگی جامعه و بررسی روایی دارد.
مرحوم کلینی در جامعه مختلط شیعه و سنی زندگی می کرده واهل سنت نسبت به این موضوع خیلی حساس بودند مرحوم کلینی یک تصویر معقول ارائه می دهد در زمان شیخ حر عاملی وضعیت تغییر می کند و صفویه و شیعه به قدرت می رسند
برخی فقها هم درشرایط اولیه فتوای به حرمت داده اند(مباح مقید)
از تعبیرهای تفاسیر تسنیم و المیزان هم مشروعیت مقید بودن فهم می شود هرچند به طور مستقیم ذکر نشده است.
(حاشیه
درباره مرحوم آخوند خراسانی
عمده تحولات در نجف در صدسال اخیر مربوط به شاگردان آخوند خراسانی است.
در بحث های دین شناسی هم آخوند حرف های جالبی دارد. در علم اصول بحثی بنام امارات دارد و بحث می کند که وجه حجیت امارات چگونه است شارع چگونه امارات را حجت می داند با اینکه ممکن است خلاف واقع باشد؟ آخوند بحثی دارد به نام احکام ظاهری و باطنی و می گوید آنچه مجتهد به آن می رسد حکم ظاهری است این حکم ظاهری به سمت آن حکم واقعی است آخوند تکثر فهم را با این عبارات می پذیرد.
حکم واقعی یکی است اما حکم ظاهری متعدد است.)
بعد از کلینی یک سری روایات جعل شده است در باب متعه. : اگر کسی ازدواج موقت داشته باشد ثواب دارد! (مانند ثوابی که برای نماز جماعت آورده شده است)
موضوع: طرح مسئله طلاق
در این باب آیات قرآن زیاد است(حدود 20 اندی آیه وجود دارد)
در سوره بقره 9 آیه آورده شده. (از 227 تا 241)
در سوره احزاب 4 آیه است: 28 – 29 – 29- 52
سوره نساء 3 آیه : 19 – 20 – 35
در سوره طلاق : آیه 1 تا 7
در سوره تحریم : آیه 5
از سال دوم (اگر نزول سوره بقره را سال دوم بدانیم) قرآن از همان سال دوم به این موضوع توجه کرده است.
موضوعات در این آیات
از 14 بار کلمه حدود الله 7 موردش در آیات طلاق آورده شده است. (از 14 موردی که حدود الله به کار رفته است)
کلمه معروف در این آیات 6 بار تکرار شده است: طلاق به معروف باشد
این نشان می دهد که محل زیان و ضرر در طلاق زیاد است که این قدر تأکید می شود
کلمه تسریح بالاحسان در موضع طلاق است.
طلاق خوب نیست حالا طلاقی که اتفاق می افتد به نیکی اتفاق بیفتد.
در چند آیه منع از اضرار و تعدی است. مثل : و ان اردتم استبدال زوج مکان زوج .......
ولا تمسکوهن ضرارا
چند اصول کلی در این آیات آمده است :
- برابری حقوق زن و مرد
- گذشت یکی از راه های نزدیک به تقوا است ( ان تعفوا اقرب للتقوی)
در عبادات، ذکر، صیام برای تقوا از لعلکم استفاده شده، در حالی که عدالت و عفو نزدیک ترین ارتباط را با تقوا دارند.
در بحث طلاق در فقه امامیه دو امر مفروض گرفته شده :
1. طلاق امر است
2. حق طلاق برای مرد است.
طلاق ادامه نکاح است. اگر اصل نکاح است باید برای طلاق دلیل آورد!
با این که هر دو امری که مفروض گرفته شده دو امر بسیار مهمی است که باید روی آن بحث صورت گیرد.