پنجمین جلسه از سلسله نشست های " زن در سیرنزول قرآن "
بسم الله الرحمن الرحیم
اللهم صل علی محمد و آل محمد
جلسه پنجم از سلسله نشست های «زن در سیر نزول قرآن»
همانطور که قبلا گفته شد مسئله ما در این نشست ها، کشف فرآیند یک جریان است؛ اینکه قرآن در مسیر تحول، چگونه یک جریان را پیش می برد و در این فرآیند چگونه مسائل زنان مطرح می شود. در سوره هایی از قرآن می بینیم که تفاوتی بین زن و مرد جاهل و زن و مرد مومن وجود ندارد در این مقطع اگر درباره ی زنان
مطلبی را مطرح می کند غالبا رنگ و بوی انسانی دارد قدری که جلوتر می رویم مسائل رنگ و بوی دینی به خود می گیرد.
از درون این مسائل، پروژه های زیادی می توان طراحی کرد و تولید دانش نمود، حتی ممکن است کسانی بر
تکمله جلسه قبل:
بخش اول سوره های مکی: زمانی است که مسلمانان رشد پنهانی داشتند و پیامبر صلی الله علیه و آله تلاش می کرد آنها را نفر به نفر وارد خیمه اسلام کند تا تبدیل به یک گروه شوند. این مرحله ی بسیار مهمی است.
در سوره مبارکه فجر خداوند رفتارهای ناشایست و ستم های اقتصادی که در حق ایتام و وارثان بخصوص در مورد دختران و زنان اتفاق می افتاد را سرزنش می کند. فرمود علت این که در نسل شما ثروتمندی ادامه می یابد این است که هم راه بدست آوردنش و هم ادامه داشتن آن درست نیست. شما کسانی هستید که ثروت را دوست دارید و از آن سیر نمی شوید. بعد در سوره مبارکه ضحی که خطاب اش به پیامبر است می فرماید: در فرهنگ قرآن افراد توانا اعم از زن و مرد باید به ایتام و مسکینان نظر لطف داشته باشند. خدای متعال در سوره ضحی برای این که بگوید من تو را مورد عنایت دائمی خودم قرار دادم و تو را به خودت رها نکردم یادآوری الطاف قبلی را می کند؛ أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى وَوَجَدَكَ ضَالًّا فَهَدَىٰ وَوَجَدَكَ عَائِلًا فَأَغْنَىٰ آیا یتیم نبودی مأوایت دادیم ؟ گمراه نبودی دستت را گرفتیم و به نور شریعت هدایتت کردیم؟ به وسیله حضرت خدیجه فشارهای اقتصادی را از دوشت برنداشتیم؟
بعد می گوید تو باید در برابر این فرصت هایی که برایت ایجاد کردیم رفتار انسانی داشته باشی. در مقابل فرهنگ جاهلی باید رفتارهای انسانی را اصل قرار دهی!
در فرهنگ اسلامی سکون و بی حرکتی زیان بار است. انسان تربیت یافته دستگاه دین اکتفا به وضعیت موجود را ضرر می داند. در این دنیا ما تاجر هستیم لذا می فرماید: ا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ هرچه کوتاهی کنیم به خودمان ضرر زدیم. این باور که انسان مسئول است و صاحب اختیار دارد و در ارتباط با او تنظیم می شود، این احساس ما را به عمل صالح می کشاند.
فرق عمل صالح و عمل نیک: عمل صالح عمل نیکی است که در زمان مناسب و مکان مناسب انجام شود. عمل صالح انسان را متحول می کند اما عمل نیک انسان را متحول نمی کند. عمل صالح همان رعایت اولویت هاست.
در فرهنگ جاهلی روحیه سپاس مرده است و نداشتن شکر انسان را زمین می زند. انسانی که شاکر نباشد بالاخره گرفتار می شود در سوره عادیات یکی از بزرگترین هشدارها به زنان و مردان همین است. اگر کسی شکر گزار نیست باید آن را از خدا بخواهد. در سوره لقمان وقتی می خواهد راس الحکمه را به لقمان بیاموزد: وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْنًا عَلَى وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ
شکر خدا سرچشمه همه آورده های بعدی است. بنابراین یکی از اسیب های جامعه جاهلی این است که شاکر خداوند متعال نیستند. پس وقتی ما می خواهیم طراحی یک جامعه مومن نورانی را بکنیم باید بدانیم مسئله سپاسگزاری و رفع ناسپاسی یک موضوع اساسی است و باید مورد توجه قرار بگیرد. در فرهنگ اسلامی دختران شایسته، کانون ثروت و دارایی و موجب ماندگاری انسان هستند و چنان عزیزند که باید برای آن ها سپاسگزار بود و نماز شکر گذاشت و قربانی کرد. إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ
در این سوره هم مسئله توصیه به شکر و هم نقش دختر به عنوان یک ثروت بزرگ مطرح است اما در جامعه جاهلی دختر باید زنده گور بشود چون ننگ است. در تربیت اسلامی دختر خیر کثیر است و موجب شکر است در دختر ویژگی وجود دارد که باید شما در رابطه با خدا واکنشی از جنس سپاسگزاری داشته باشید.
در برابر این مسئله که گفتیم انسان باید سپاسگزار باشد یک اتفاق دیگر هم در قرآن افتاده است.الهیکم التکاثر حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ از دعوای دو قبیله در مکه سخن می گوید. دعوا بر سر این بود که کدام قبیله مردان بیشتری دارد. سرشماری را بر اساس مردان قبیله بود. خدای متعال در برابر چنین رفتار فرهنگی و نامتنجاس موضع می گیرد. قرآن دختر پیامبر را کوثر می خواند.
در سوره مبارکه ماعون با یک جریان اعتقادی مواجه هستیم که مربوط به زن و مرد است. کسی که اصلا زیر بار جزا نرود و مسئولیت انسان را در برابر خدا و پاسخگو بودنش را نپذیرد؛ اینان کسانی هستند که چشمه رفتار انسانی در آن ها خشک شده است حتی اگر جزء مصلین باشند کسانی که در برابر روز جزا احساس مسئولیت نمی کنند، حتی اگر نمازخوان باشند فویل للمصلین........
به طور کلی؛
سیر تربیت توحیدی در قرآن این گونه است: اول ما را با پروردگار آشنا می کنند و بعد نقش های پروردگار را می گوید و این که در مقابل هر رفتار من پروردگار چه کاری انجام می دهد بعد کم کم رب را تعریف کرده است و به ذات و صفات می پردازد. در سوره 22 می فرماید قل هو الله احد . بحث مربوط به صفات در توحید است.
«والسلام»